1. Khái quát lịch sử hội họa Bình Dương
Bình Dương nổi tiếng là “cái nôi của nghề thủ công mỹ nghệ Nam Bộ”, gắn liền với các làng nghề truyền thống. Hội họa Bình Dương phát triển mạnh từ khi Trường Bá Nghệ Thủ Dầu Một ra đời năm 1901, gắn với các thế hệ học sinh của trường. Nghề sơn cổ truyền có lịch sử gần 300 năm, phát triển từ các lưu dân từ đàng ngoài, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, tín ngưỡng, trang trí và trao đổi thương mại.
Hội họa Bình Dương nổi bật với sự kết hợp giữa nghề truyền thống và mỹ thuật, từ bình, hộp, câu đối, tượng Phật đến tranh cảnh đồng quê, thiếu nữ trong trang phục dân tộc, với các chất liệu như sơn mài, sơn dầu, gốm, điêu khắc gỗ. Nhiều họa sĩ nổi tiếng ra đời từ đây, tiêu biểu như Ngô Từ Sâm, Thái Văn Ngôn, Trần Văn Nam, Trần Duy Liêm. Trước 1945, phong cách tả thực; hiện nay hội họa đa dạng, vừa giữ giá trị truyền thống vừa ứng dụng kỹ thuật hiện đại. Bình Dương còn lưu giữ nhiều hiện vật kiến trúc cổ, đình, chùa mang dấu ấn mỹ thuật đặc sắc.
2. Vai trò hội họa trong đời sống văn hóa
Hội họa ảnh hưởng mạnh đến đời sống văn hóa Bình Dương, được duy trì và phát triển qua Trường Trung cấp Mỹ thuật - Văn hóa Bình Dương. Làng sơn mài Tương Bình Hiệp là trung tâm sơn mài truyền thống, với các sản phẩm nghệ thuật và đồ dùng, thực hiện nhiều kỹ thuật như sơn lộng, khoét trũng, đắp nổi, cẩn trứng, xà cừ, ốc.
Hội sơn mài - điêu khắc được thành lập năm 2006, hỗ trợ bảo tồn và phát triển làng nghề. Năm 2020, TP. Thủ Dầu Một triển khai đề án bảo tồn và phát triển làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp kết hợp du lịch, với khu sản xuất, trưng bày, dịch vụ du lịch. Các triển lãm mỹ thuật thường niên và cuộc thi vẽ tranh thiếu nhi giúp duy trì truyền thống hội họa, phát hiện tài năng trẻ.
3. Một số họa sĩ và tác phẩm tiêu biểu
Trang Phượng: Tác phẩm chủ yếu về đề tài chiến tranh, phong cảnh quê hương; tiêu biểu: Việt Nam quê hương tôi, Trăng Trường Sơn, Nữ pháo binh Long An.
Nguyễn Chí Chánh: Tranh sơn mài truyền thống, đề tài đa dạng; tiêu biểu: 30 năm một chặng đường, Khu phố cổ, Di sản.
Nguyễn Hữu Sang: Tranh sơn mài thiên nhiên, con người, đề cao “nghệ thuật vị nhân sinh”; tiêu biểu: Trung thu, Đàn gà.
Một số họa sĩ khác: Nguyễn Tấn Công, Phạm Thị Hồng Xuyến, Nguyễn Quang Sơn, với các tác phẩm tiêu biểu: Thanh bình, Cầu Sông Bé, Hồn Việt, Hoa đất, Vườn chuối, Du xuân.