50 năm giáo dục TPHCM • Học liệu GDĐP • Kho bài học đầy đủ theo lớp – theo khu vực •

Chân dung và bối cảnh nghệ thuật âm nhạc truyền thống

📘 Nội dung bài học

1. Các nghệ nhân,nghệ sĩ và nhạc sĩ của tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu
a.Nghệ nhân Lý Thị Nhiễn (1945-nay)
Nghệ nhân Lý Thị Nhiễn (dân tộc Chơ Ro, Châu Đức, Bà Rịa – Vũng Tàu) xuất thân trong gia đình có truyền thống âm nhạc sâu sắc. Bà là người giỏi hát dân ca, đánh cồng chiêng, đàn Goong Cla và là gia đình duy nhất tại Châu Đức còn giữ được bộ chiêng đồng hơn 200 năm tuổi. Với tình yêu mãnh liệt, bà đã tận tâm truyền dạy vốn quý âm nhạc dân tộc cho thế hệ trẻ và tích cực biểu diễn để truyền bá văn hóa Chơ Ro. Hiện nay, con trai bà, Nguyễn Ngọc Sáu, đã tiếp nối sự nghiệp, trở thành người dạy nhạc cụ truyền thống và quản lí Nhà văn hóa dân tộc Bàu Chính, nơi bảo tồn và giới thiệu văn hóa Chơ Ro.
b.Nhạc sĩ,nghệ sĩ ưu tú Việt Hùng(1957-nay)
Nhạc sĩ, Nghệ sĩ Ưu tú Việt Hùng (tên thật: Dương Việt Hùng, quê Trà Vinh) có năng khiếu âm nhạc từ nhỏ và tự học thành thạo đàn guitar. Sau giải phóng, ông tham gia Đoàn Văn công tỉnh Cửu Long và giữ vai trò Trưởng phòng nghệ thuật. Năm 1991, ông chuyển đến Bà Rịa – Vũng Tàu, phụ trách sáng tác, chỉ huy và phối khí cho Đoàn Ca múa nhạc của tỉnh, sau đó được bổ nhiệm làm Trưởng phòng Nghệ thuật biểu diễn (2001).
Trong sự nghiệp, ông đã sáng tác hơn 60 ca khúc với đề tài phong phú về quê hương, đất nước và con người. Nhiều tác phẩm của ông đạt giải cao, nổi bật là chùm ca khúc "Sóng ru biển hát", "Tiếng hò ngư dân" (Giải B năm 2010) và "Bạn chài" (Giải C năm 2015) do UBND tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu tổ chức.
Ngoài vai trò nhạc sĩ, ông còn được biết đến là người chỉ huy, phối khí xuất sắc cho các dàn nhạc. Ông hiện là hội viên của Hội Nhạc sĩ Việt Nam và Hội Văn hoá Nghệ thuật tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Ghi nhận những đóng góp lớn, ông đã được trao Huy chương vì sự nghiệp (1996) và vinh dự được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú vào năm 2019.
c. Nghệ sĩ ưu tú Nguyễn Viết Phong (1970-nay)
Nghệ sĩ Ưu tú Nguyễn Viết Phong (nghệ danh Thanh Phong, quê Quảng Trị) bắt đầu niềm đam mê ca hát từ Đội văn nghệ nông trường cao su Xà Bang, Châu Đức, Bà Rịa – Vũng Tàu năm 1993. Đến cuối năm 1994, ông được tuyển vào làm diễn viên tại Đoàn Ca múa nhạc tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu.
Trong quá trình hoạt động chuyên nghiệp, ông đạt nhiều giải thưởng lớn:
·        Giải cấp quốc gia/khu vực: Huy chương Bạc Liên hoan Tiếng hát Làng Sen (1995), Giải Nhì Tiếng hát Truyền hình TP.HCM (1996), Huy chương Bạc Hội diễn Ca múa nhạc chuyên nghiệp Toàn quốc (1994, 2004).
·        Giải cấp tỉnh: Giải Nhất Tiếng hát Truyền hình tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu (1997).
Với những cống hiến cho nền nghệ thuật âm nhạc của quê hương Bà Rịa – Vũng Tàu và đất nước, ông đã nhận được nhiều giấy khen, bằng khen, kỉ niệm chương,… đặc biệt nhất vào năm 2012, ông vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú.
d.Nhạc sĩ Thiên Toàn(1965-2022)
Nhạc sĩ Thiên Toàn (tên thật: Huỳnh Thiên Toàn), người con ưu tú của Vũng Tàu, có nền tảng âm nhạc vững chắc từ nhỏ. Ông sử dụng thành thạo nhiều loại nhạc cụ (guitar, piano, organ, v.v.), được Trung tâm Sách Kỷ lục Việt Nam ghi nhận là "Nhạc sĩ sử dụng được nhiều nhạc cụ nhất ở tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu".
Năm 1983, ông gia nhập Đoàn Ca múa nhạc chuyên nghiệp Đặc khu Vũng Tàu – Côn Đảo với vai trò nhạc công ưu tú và bắt đầu sáng tác ca khúc. Ông được kết nạp vào Hội Văn học Nghệ thuật Đặc khu (1989) và trở thành Hội viên Hội Nhạc sĩ Việt Nam.
Nhạc sĩ Thiên Toàn đã sáng tác hơn 100 ca khúc được công chúng yêu thích. Nhiều tác phẩm đạt giải thưởng danh giá, tiêu biểu:
·        Ca khúc "Thế giới năm 2000" được công nhận là 1 trong 10 ca khúc hay nhất chào thiên niên kỷ mới (Bằng khen của Bộ VHTTDL).
·        Ca khúc "Sẽ mãi không quên Bà Rịa – Vũng Tàu" đạt Giải B Hội Nhạc sĩ Việt Nam (2013).
·        Các ca khúc về biển đảo và tuổi học trò ("Hát về Hoàng Sa – Trường Sa", "Kỉ niệm thời áo trắng") đạt giải Khuyến khích Hội Nhạc sĩ Việt Nam (2015, 2018).
Bên cạnh hoạt động sáng tác, nhạc sĩ Thiên Toàn còn tích cực tham gia hoạt động xã hội. Ông là Trưởng Ban Âm nhạc, Phó Chi hội Nhạc sĩ Việt Nam tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu nhiệm kì 2013 – 2018. Ngoài ra, ông rất chú trọng tới việc đào tạo, xây dựng và vun đắp niềm đam mê âm nhạc cho thế hệ trẻ ở tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu thông qua việc trực tiếp giảng dạy tại trung tâm âm nhạc riêng.
e.Nhạc sĩ Đỗ Thành Khang (1955-nay)
Nhạc sĩ Đỗ Thanh Khang (quê Hưng Yên) sinh ra trong gia đình có truyền thống âm nhạc (cha là nhạc sĩ Đỗ Lâm). Vào thập niên 70-80, ông nổi tiếng là tay chơi accordion và đàn phím điện tử cừ khôi, với tác phẩm tiêu biểu là ca khúc "Chúng con lại về bên Bác" (1980).
Năm 2002, ông chuyển vào Vũng Tàu sinh sống, nơi đã truyền cảm hứng cho ông sáng tác đa dạng thể loại (biển đảo, quê hương, thiếu nhi, phổ thơ). Một số tác phẩm đáng chú ý trong giai đoạn này gồm: "Biển chiều Hàng Dương", "Mười di ảnh khắc ghi qua năm tháng", và "Trường ca về biển". Ông được kết nạp vào Hội Nhạc sĩ Việt Nam năm 2022.
Trong sự nghiệp, ông đã giành được nhiều giải thưởng với các tác phẩm như:
·        "Quan họ ở Trường Sa" (Giải C, Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam 2018).
·        "Bộ đội biên phòng về với bản" (Giải Khuyến khích, Hội Nhạc sĩ Việt Nam 2018).
·        "Nhớ Bác" (Giải C, Tỉnh ủy Bà Rịa – Vũng Tàu 2020).
·        "Tạm biệt mái trường" (Giải Khuyến khích, Bộ GD&ĐT 2020).
  2.Một số bài dân ca,đờn ca tài tử và ca khúc tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu
a.Bài Iêng con (Ru con)-Dân ca Chơ Ro

Iêng con (Ru con) là bài dân ca Chơ Ro có giai điệu trữ tình, đằm thắm; tiết tấu đong đưa nhẹ nhàng. Lời hát thể hiện tình cảm yêu thương sâu sắc của người mẹ đối với đứa con, đồng thời nói lên niềm mong ước ca mẹ với con: con ngoan chóng lớn, giúp mẹ giúp ba.

b.Bài Hát vui trung thu (Cao San)-Nhạc tài tử Nam Bộ

Hát vui trung thu là bài hát được viết lời mới dựa trên điệu Cao san. Bài hát có giai điệu trong sáng, vui tươi; lời ca thể hiện được niềm vui của đêm trung thu.
c.Bài hát Người Chơ Ro xây dựng nông thôn mới,nhạc và lời:Đỗ Thành Khang

Bài hát Người Chơ Ro xây dựng nông thôn mới được nhạc sĩ Đỗ Thành Khang sáng tác với giai điệu mang âm hưởng dân ca, tiết tấu sôi nổi; lời ca nói lên cảm xúc chân thành của người dân Chơ Ro trong thời kì hội nhập xây dựng nông thôn mới. Bài hát có 2 đoạn: đoạn 1 từ đầu đến “suốt bao đời”, đoạn 2 phần còn lại.

  3.Bối cảnh nghệ thuật âm nhạc truyền thống của tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu
Các đặc điểm về địa lí và cư dân (nhiều dân tộc có nền văn hoá đặc sắc như: người Kinh, người Hoa, người Chơ Ro, người Khmer,...) khiến cho văn hoá, nghệ thuật truyền thống của tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu phát triển đa dạng và phong phú.
Hiện nay,Bà Rịa – Vũng Tàu lưu giữ âm nhạc dân gian Chơ Ro bao gồm dân ca, nhạc khí và điệu múa. Dân ca Chơ Ro mang âm hưởng đặc sắc, giai điệu đơn giản, thể hiện tâm tư tình cảm mộc mạc (hát ru, ca về lao động, tình thân). Nhạc khí phong phú gồm 8 loại như Goong (Chiêng), Chinh (Cồng), Goong Cla (Chiêng tre), Cầm Vuột (Kèn Bầu), Goong Choloq, Senh, Tuyn (Sáo) và Toon (Kèn Môi),trong đó chiêng chiêng được ví như linh hồn của người Chơ Ro, âm thanh của cồng chiêng là thiêng liêng, không thể thiếu trong các lễ cúng Thần Lúa, Thần Rừng hoặc khi gọi các vị thần về chữa bệnh.. Nghệ thuật múa Chơ Ro gồm ba loại hình: múa sinh hoạt, múa lao động và múa tín ngưỡng, chủ yếu theo nhịp cồng chiêng, sử dụng đôi bàn tay và nhịp chân.
Bên cạnh đó, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu là một trong những địa phương có phong trào Đờn ca tài tử phát triển mạnh mẽ (được UNESCO công nhận). Từ vài câu lạc bộ ban đầu, nay đã có 25 câu lạc bộ hoạt động thường xuyên. Ngoài sinh hoạt nội bộ, các câu lạc bộ còn tổ chức biểu diễn định kỳ tại các điểm công cộng như "Đêm biển gọi" (Long Hải), "Điểm hẹn Sông Dinh" và mở rộng giao lưu, tham gia các cuộc thi cấp khu vực và Bộ, nhận được sự yêu mến của công chúng.
Ngoài ra, tỉnh còn lưu giữ nhiều di tích và lễ hội dân gian mang dấu ấn văn hóa miền biển như: lễ hội Trùng Cửu, Dinh Cô – Long Hải, Nghinh Ông Nam Hải, với âm nhạc đóng vai trò quan trọng. Đồng thời, các lễ hội dân tộc (như Sayangva – Mừng lúa mới) cũng được tổ chức thường xuyên để bảo tồn văn hóa truyền thống.
Cho đến nay, tỉnh đã thực hiện nhiều hoạt động tích cực và hiệu quả trong việc gìn giữ, phổ biến và truyền dạy âm nhạc truyền thống cho thế hệ trẻ. Việc xây dựng các thiết chế văn hóa (Nhà văn hóa Thanh niên, Nhà văn hóa dân tộc Bàu Chinh) đã tạo thành điểm hẹn sinh hoạt âm nhạc. Tỉnh cũng đầu tư sưu tầm dân ca, tổ chức liên hoan và mở các lớp dạy cồng chiêng, múa dân tộc, nhằm mục tiêu bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá âm nhạc địa phương.